In het begin van de jaren ‘90 was Hammarby Sjöstad een oude haven net buiten Stockholm. Vervuild, vies, verlaten. Tot de stad besliste om net hier een van de ecologisch meest vooruitstrevende wijken te bouwen. Hammarby Sjöstad geldt vandaag als een van de eerste en beste voorbeelden van een duurzame stadswijk. In 1996 wilde de stad Stockholm, in aanloop naar de Olympische Spelen van 2004 (die uiteindelijk naar Athene gingen), een wijk bouwen die als voorbeeld kon dienen. Hoewel we de Olympische Spelen misten, ging het project toch door. In 2002 verschenen de eerste huizen. Vandaag staan er 12.000 appartementen en wonen er zo’n 25.000 mensen. De laatste fase zal wellicht af zijn in 2020.’
Alles samen kostte het project 3 miljard euro, waarvan 15 procent door de stad werd betaald. De rest kwam van privéontwikkelaars. Er zijn niet alleen appartementen, maar ook kantoorgebouwen, drie lagere scholen en een tiental kinderopvangcentra. Alles is bij de deur. En wie naar het centrum wil, kan zo op de tram springen.
Tegenwoordig is Hammarby Sjöstad een van de prettigste woonwijken van Stockholm en een van de meest succesvolle duurzame stadsvernieuwingswijken van de wereld.
Hammarby profiteert van een uitstekende ligging tussen het rijke urbane leven van de hoofdstad en de natuur aan de stadsrand.
Door de goede mix van appartementen, winkels, kantoren en kleine handel gericht op cultuur en vertier heeft Hammarby Sjöstad een binnenstedelijk karakter.
Wat maakt deze wijk nu een wijk van de toekomst waar men van overal naar komt kijken?
Duurzaamheid
Duurzaamheid was een primaire focus bij de vormgeving van deze nieuwe watergerelateerde wijk. De hoge duurzaamheidambities werden al vanaf de eerste stappen van het planningsproces geïntegreerd. Duurzame alternatieven voor management van water, energie en afval werden zorgvuldig bestudeerd op de schaal van architectuur en infrastructuur. Alle gebruikte elektriciteit is bijvoorbeeld afkomstig van duurzame bronnen. Nieuwe typen brandstofcellen, zonnecellen en zonnepanelen worden in het gebied getest.
De wijk is het resultaat van een goede samenwerking tussen de stad, de stedenbouwkundigen, de ontwikkelaars, de architecten, landschaparchitecten, ingenieurs van eco-tech-bedrijven, het energiebedrijf Fortum en de Stockholm Water Company. Traditionele vormen van stedenbouw zijn geïnspireerd op de 19e eeuwse Stockholmse binnenstad gecombineerd met moderne gevarieerde architectuur. De bebouwing opent zich naar de zee en de kanalen zodat zoveel mogelijk huizen kunnen profiteren van het waterrijke uitzicht. Gebaseerd op de strategie van een compacte groene stad is er een goede balans gevonden tussen bebouwing en openbare ruimte. De afwezigheid van hekken en de aanwezige publieke ruimte met wandelpaden creëren een wijk met diverse sferen. Met een dichtheid vergelijkbaar met die van de binnenstad van Stockholm is er een trendy en leefbare stadswijk ontstaan.
Energie
De voornaamste bron van warmte in Hammarby Sjöstad is wijkverwarming: 34% van de warmte is afkomstig van het gezuiverde afvalwater, 47% van het composteerbare deel van het huishoudelijk afval en 16% van biobrandstof. Nadat de warmte uit het gezuiverde afvalwater is onttrokken wordt het koele afvalwater gebruikt voor wijkkoeling. Zo worden de energieslurpende airconditioningsystemen vervangen voor de koeling van gebouwen daar waar nodig zoals bijvoorbeeld supermarkten en kantoren.
Verschillende nieuwe technologieën voor energie- en warmteproductie worden in Hammarby uitgetest. Zo zijn twee gebouwen op Sickla Kanalgata uitgerust met photovoltaïsche cellen die de publieke gebieden in de gebouwen van elektriciteit voorzien.
Op de grote appartementengebouwen zijn zonnepanelen geplaatst die de bewoners van 50% van het benodigde warme tapwater op jaarbasis in de gebouwen voorzien.
Een ander interessant project is de brandstofcel in het GlashusEtt, het informatiecenter voor duurzaamheid. De brandstofcel kan als een batterij worden gezien die op brandstof draait. De brandstofcel produceert warmte en energie.
Ongeveer 900 appartementen beschikken over biogas voor koken. Het biogas komt van de bewoners zelf. Het biogas wordt gemaakt van het slib van de afvalwaterzuivering. Verrassend is dat het biogas dat door de behandeling van het afval van een gezin ontstaat weer voldoende is om te koken voor een gemiddeld gezin. Door het vervangen van elektriciteit voor het koken daalt het energieverbruik per huishouden met circa 20%.
ENERGIEDOELSTELLINGEN
De doelstellingen hebben betrekking op alle energie en warmte die gekocht word om de gebouwen te verwarmen en de systemen van elektriciteit te voorzien. Het huishoudelijk elektriciteitsverbruik is niet inbegrepen.
- Zonder warmteterugwinning 100, waarvan 20 kWh elektriciteit/m2
- Met warmteterugwinning 80, waarvan 25 kWh elektriciteit/m2
- Het hele warmte aanbod zal gebaseerd zijn op afval en vernieuwbare energie bronnen.
- Elektrische energie is gebaseerd op groene energie.
WATER
De eerste stap in het duurzame waterbeheer is een goed participatie- en voorlichtingsmodel voor de bewoners van de wijk. Door goede voorlichting en het gebruik van waterbesparende apparaten en armaturen zal het drinkwatergebruik met 50% verlaagd worden. Een waterverbruik van 200 liter per persoon per dag is normaal in Stockholm. De voorlichtings- en participatiestrategie is er ook op gericht om de vervuilende stoffen in het afvalwater met 50% terug te brengen door de bewoners te sensibiliseren voor de impact van reinigingsmiddelen en andere huishoudelijke activiteiten.
De bewoners van Hammarby hebben de mogelijkheid om hun energie- en watergebruik op internet te volgen en zo bewuster van hun gedrag te worden.
GLASHUSETT
Er is een milieucentrum gerealiseerd, het GlashusEtt, dat de bewoners voorziet in informatie en voorlichting over alle aspecten van duurzame stedenbouw en de bewoners stimuleert in een meer duurzame levensstijl.
AFVALWATER
Het afvalwater wordt lokaal gezuiverd. Het zuiveringsslib wordt hergebruikt voor het bemesten van landbouw- en bosbouwgrond. Bij de verwerking van het afval komt biogas vrij. Het biogas wordt gebruikt als brandstof voor voertuigen, zoals bussen, taxi’s en vuilniswagens, en het verwarmen van 1.000 woningen in het gebied.
Aan het gereinigde water wordt in de zuiveringsinstallatie warmte onttrokken en gebruikt voor de stadsverwarming. Met een temperatuurspreiding van 10 tot 20°C over het jaar is afvalwater uitermate geschikt voor zowel warmte- als koude onttrekking. In de zomer kan er met het koude water gekoeld worden.
REGENWATER
Regenwater infiltreert direct in de grond of wordt afgevoerd door kanalen. Het grote aantal kanaaltjes vormt een onderdeel van de vormgeving van het stadslandschap. Een deel van de daken is uitgevoerd als groendak dat het regenwater voor een groot deel buffert.
Het water van autowegen wordt gescheiden verzameld en afgevoerd naar zuiveringsvijvers voordat het geïnfiltreerd wordt.
Het Hammarby-model laat zien dat afvalwater op verschillende manieren kan worden hergebruikt en dat regenwater aan de natuurlijke kringloop teruggegeven kan worden.
Hammarby is een voorbeeld geworden voor duurzame stedenbouw; zo is het een inspiratiebron voor Toronto Waterfront (Canada), London New Wembley en voor vele steden in China en Thailand. [World Clean Energy Awards, 2007; P-A Malmqvist, 2006]